VĂN BẢN
ÔN
DỊCH, THUỐC LÁ
(Theo NGUYỄN KHẮC VIỆN)
A. KẾT QUẢ CẦN ĐẠT/MỤC TIÊU
1. Kiến thức:
-
Mối nguy hại ghê gớm toàn diện của tệ nghiện thuốc lá đối với sức khoẻ con người
và đạo đức xã hội.
-
Tác dụng của việc kết hợp các phương thức biểu đạt lập luận và thuyết minh
trong văn bản.
2. Kỹ năng:
-
Đọc – hiểu một văn bản nhật dụng đề cập đến một vấn đề xã hội bức thiết.
-
Tích hợp với phần Tập làm văn để tập viết bài văn thuyết minh một vấn đề của đời
sống xã hội.
3. Thái độ:
-
Có thái độ quyết tâm phòng chống thuốc lá.
-
Thấy được sức thuyết phục bởi sự kết hợp chặt chẽ các phương thức lập luận và
thuyết minh trong văn bản.
4. Định hướng góp phần hình thành năng lực:
-
Năng lực giao tiếp,
-
Năng lực trình bày,
-
Năng lực hợp tác,
-
Năng lực thẩm mĩ,
-
Năng lực tự học.
B. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
1. Chuẩn bị của giáo viên:
- Thiết kế bài giảng điện tử,
- Thiết kế phiếu học tập,
- Chuẩn bị 4 trạm trong phòng
học để tổ chức hoạt động dạy học theo trạm,
- Giấy, bút vẽ,
- Chia nhóm học sinh.
2. Chuẩn bị của học sinh:
Đọc trước bài “Ôn dịch, thuốc
lá”.
C. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY – HỌC
|
HOẠT ĐỘNG
CỦA GV VÀ HỌC SINH
|
NỘI DUNG
CẦN ĐẠT
|
|
HOẠT ĐỘNG
1: KHỞI ĐỘNG
|
|
1. Giáo
viên cho học sinh xem một đoạn phim có nội dung sau:
- Tình hình nghiện thuốc lá tại Việt Nam.
- Một số tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe con
người.
Đường dẫn của đoạn phim:
https://www.youtube.com/watch?v=R6JJciGeetE
(GV dùng phần mềm cắt ngắn lại đoạn phim.)
2. Trả lời
các câu hỏi của giáo viên:
- Nội dung
của đoạn phim là gì?
- Những
hình ảnh, thông tin nào trong đoạn phim gây ấn tượng đặc biệt đối với em? (Hỏi 2-3 học sinh )
- Em hãy cho biết thuốc lá hủy hoại cơ thể con người
bằng cách nào?
|
- Hình thành những hiểu biết ban đầu về tình hình
nghiện hút thuốc lá ở Việt Nam cũng như tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe
con người.
- Có ấn tượng đặc biệt đối với vấn đề được xem trong
đoạn phim.
- Tình hình nghiện thuốc lá tại Việt Nam.
- Một số tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe con
người.
|
|
HOẠT ĐỘNG
2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
|
|
Giáo
viên phát phiếu học tập cho học sinh.
|
|
|
I. TÌM HIỂU
CHUNG
|
|
GV hướng dẫn đọc và mời 2 em học sinh đọc văn bản.
Cho HS làm việc cá nhân, trả lời vào phiếu học tập
những câu hỏi sau:
- Hãy xác định
kiểu loại văn bản.
- Cho biết phương thức biểu đạt chính của văn bản.Giải
thích vì sao.
- Hãy chia
bố cục văn bản và nêu nội dung chính từng phần.
Giáo viên hướng dẫn HS trao đổi nhóm và hướng dẫn học
sinh đánh dấu bố cục văn bản vào SGK.
|
- Văn bản nhật dụng, phương thức biểu đạt chính là
thuyết minh.
- Văn bản trình bày, giới thiệu về tác hại của thuốc
lá đối với đời sống con người.
- Bố cục văn bản có thể được chia thành 4 phần:
+ Phần 1 : (Từ đầu đến “còn nặng hơn cả
AIDS”) Đặt vấn đề, nêu tầm quan trọng
và tính nghiêm trọng của vấn đề.
+ Phần 2 : (Từ “Ngày trước” đến “nêu
gương xấu”) Tác hại của việc hút thuốc
lá.
+
Phần 3 : (Phần còn lại) Lời kêu gọi chống
ôn dịch thuốc lá.
|
|
II. ĐỌC –
HIỂU VĂN BẢN
|
|
1. Hướng dẫn
HS tìm hiểu ý nghĩa nhan đề “Ôn dịch, thuốc lá”
GV cho HS xem 3 tấm bảng (trên activeboard)
-
ÔN DỊCH, THUỐC
LÁ
-
ÔN DỊCH THUỐC
LÁ
-
ÔN DỊCH VÀ THUỐC
LÁ
Và đặt
tình huống cho HS:
Có bạn cho rằng 3 cách viết trên đồng nghĩa với nhau
nên có thể thay thế tựa đề
ÔN DỊCH, THUỐC LÁ bằng ÔN DỊCH THUỐC LÁ hay ÔN DỊCH
VÀ THUỐC LÁ. Ý kiến của em như thế nào?
HS làm việc
theo nhóm và trả lời câu hỏi.
|
Ý nghĩa nhan đề :
- Thuốc lá
là cách nói tắt của “tệ nghiện thuốc lá”.
- So sánh (tệ nghiện) thuốc lá với ôn dịch rất thoả
đáng vì tệ nghiện thuốc lá cũng là một thứ bệnh (bệnh nghiện) và cả hai có một đặc điểm chung là rất dễ lây lan.
- Từ “ôn dịch”
trong tên gọi văn bản không chỉ đơn thuần có nghĩa là một thứ bệnh lan
truyền rộng. Nếu chỉ dùng với ý nghĩa ấy, tác giả đã chọn một tên gọi ngắn gọn
hơn, ví dụ : Dịch thuốc lá. Ở đây
tác giả dùng từ ôn dịch, một từ còn
“thường dùng làm tiếng chửi rủa” (chú thích 1), hơn thế, lại đặt một dấu phẩy ngăn cách giữa hai từ “ôn dịch”
và “thuốc lá”. Dấu phẩy được sử dụng theo lối tu từ để nhấn mạnh sắc thái biểu
cảm vừa căm tức vừa ghê tởm. Có thể diễn ý tên gọi văn bản một cách nôm na
như sau : “Thuốc lá ! Mày là đồ ôn dịch”.
|
|
2. Hướng dẫn
HS tìm hiểu phần thứ nhất - Đặt vấn đề
Học sinh làm việc cặp đôi, trả lời câu hỏi vào phiếu
học tập:
- Ở phần thứ nhất của văn bản, tác giả bài
viết đã nêu lên vấn đề gì?
- Ở phần trên, tác giả đã nêu lên một số nạn
dịch nguy hiểm. Theo em, tại sao tác giả lại so sánh: Ôn dịch thuốc lá còn đe
dọa sức khỏe và tính mạng con người còn nặng hơn cả AIDS?
- Theo em,
mục đích của tác giả là gì khi dẫn lời của Trần Hưng Đạo? Điều đó các tác dụng
gì trong lập luận ?
GV cho HS đứng lên, trao đổi với các cặp đôi khác để
bổ sung, chỉnh sửa bài của mình.
GV quan sát, hướng dẫn và chốt ý.
|
Một số bệnh dịch đã được đẩy lùi " Dịch thuốc lá nguy hiểm ngang tầm AIDS " Hồi chuông báo động.
Nói các công trình nghiên cứu của nhiều nhà khoa học
như 1 định đề, không cần chứng minh, lập luận " Vừa ngắn gọn vừa cho thấy tính thuyết phục, tính
nghiêm trọng của vấn đề.
Cách so sánh việc thuốc lá gây hại cho sức
khoẻ con người như “thù trong”, như “tằm ăn dâu” rất hay, tạo ấn tượng mạnh mẽ
nơi người đọc : Cảnh báo thuốc lá là kẻ thù cực kì nguy hiểm, khó mà phát hiện
để phòng tránh " Tăng tính thuyết phục cho lập luận.
|
|
3. Hướng dẫn
HS tìm hiểu phần 2 và 3 -Tác hại của việc hút thuốc lá
Giáo viên chuẩn bị 4 trạm ở 4 góc lớp và hướng dẫn học
sinh thu thập thông tin theo các trạm đã
đặt sẵn trong lớp:
Em hãy dựa vào những thông tin đã cho ở mỗi
trạm, điền vào phiếu học tập các tác hại của việc hút thuốc lá.
- 4 nhóm lần lượt đi qua 4 trạm.
- Ở mỗi trạm, học sinh có 3 phút để nghiên cứu, hoàn
thành nhiệm vụ tại trạm.
- Sau 12 phút, các nhóm học sinh đã di chuyển hết 4
trạm trở về vị trí ngồi của nhóm, giáo viên kiểm tra việc ghi ghép, thu thập
thông tin trong phiếu học tập của học sinh và chốt kiến thức.
Học sinh làm việc nhóm, trả lời câu hỏi:
Theo em,
cách thể hiện tác hại của thuốc lá trong văn bản Ôn dịch, thuốc lá có gì khác so với những cách thể hiện của bài
báo, và các video clip mà các em được xem ở các trạm.
GV hướng dẫn
HS chốt kiến thức:
- Hướng dẫn học sinh gạch chân, ghi chú vào SGK những
nội dung tương ứng với 4 trạm mà các nhóm đã đi qua.
- Lưu ý những nét nghệ thuật được sử dụng trong văn
bản. (Trả lời câu hỏi số 3 trang 121)
|
Nội dung ở các trạm:
- Trạm 1: Xem một đoạn phim ngắn thuyết minh về tác hại của
thuốc lá đối với cơ quan hô hấp và tim mạch.
- Trạm 2: Giải ô chữ để tìm từ khóa:
+ Yêu cầu tại trạm: “Từ những thông
tin mà văn bản cung cấp và từ hiểu biết của em, hãy trả lời các câu hỏi để giải
ô chữ. Từ khóa của ô chữ là nội dung cần điền vào phiếu học tập.”
+ Từ khóa: “Viêm phổi”
- Trạm 3: Quan sát một vài hình ảnh minh họa về ảnh hưởng của
thuốc lá đối với người hút thuốc bị động, đặc biệt là phụ nữ có tai và thai
nhi.
- Trạm 4: Đọc 1 bài báo viết về việc “nêu gương xấu” cho trẻ
em khi người lớn hút thuốc lá.
HS nhận ra những khác biệt từ đó hiểu được vai trò của
lập luận trong văn bản thuyết minh.
Làm nổi bật vấn đề bằng lời chống chế thông thường " Tạo cơ sở cho những lập luận chặt chẽ, dẫn chứng
sinh động " Gợi ra vấn đề người hút thuốc lá bị động.
|
|
4. Hướng dẫn
HS tìm hiểu phần 4- Lời kêu gọi chống ôn dịch thuốc lá
GV yêu cầu HS đọc lướt phần cuối văn bản và trả lời
câu hỏi:
- Ở phần cuối
của văn bản, tác giả cung cấp thông tin về những vấn đề gì ?
- Vì sao
tác giả đưa ra những số liệu để so sánh tình hình hút thuốc lá ở nước ta với
các nước Âu – Mĩ trước khi đưa ra kiến nghị : “Đã đến lúc mọi người phải đứng
lên chống lại, ngăn ngừa nạn ôn dịch này ?”
Học sinh trao đổi cặp đôi, thảo luận, chỉnh sửa.
GV hướng dẫn HS chốt ý.
|
- Vấn đề thành thiếu niên nghiện hút ở phương Tây và
Việt Nam.
- Chiến dịch chống thuốc lá.
- Ta nghèo hơn các nước Âu – Mĩ rất nhiều nhưng
“xài” thuốc lá tương đương với các nước đó " Không thể chấp nhận.
- “con đường phạm pháp thực sự mở đầu với điếu thuốc”
|
|
HOẠT ĐỘNG
3: THỰC HÀNH
|
|
Giáo viên phát giấy và bút vẽ cho học sinh và nêu
yêu cầu HS làm việc nhóm:
- Sáng tác một
khẩu hiệu để ngăn chặn “Ôn dịch, thuốc lá”.
- Trình bày ý
nghĩa của khẩu hiệu vừa sáng tác.
Giáo viên nhận xét và tặng điểm thưởng cho nhóm học
sinh có khẩu hiệu hay, sáng tạo.
|
- Khẩu hiệu hay, có ý nghĩa.
- Cách trình bày tự tin, thuyết phục.
|
|
HOẠT ĐỘNG
4: VẬN DỤNG VÀ MỞ RỘNG
|
|
1. Lời hứa từ trái tim:
- Giáo viên chuẩn bị một tranh vẽ in sẵn lời hứa: “Học sinh lớp 8A xin hứa sẽ ra sức phòng
chống “Ôn dịch, thuốc lá” vì sức khỏe của cộng đồng”.
- Mỗi học sinh sẽ dùng màu để lại dấu vân tay xác nhận
lời hứa của mình.
- Dấu vân tay của học sinh sẽ tô màu cho dấu X trên
biểu tượng điếu thuốc lá.
- Giáo viên cho học sinh dán bức tranh trên bản tin
lớp để luôn ghi nhớ lời hứa của mình.
2. Bài tập
về nhà:
Nếu bạn của em tập tành hút thuốc lá, em sẽ khuyên bạn
như thế nào? Hãy sử dụng kiến thức đã được học trong bài “Ôn dịch, thuốc lá”
để viết một lá thư gửi bạn.
|
|
PHIẾU HỌC TẬP
